De Eerste Wereldoorlog vormt onmiskenbaar één van de meest donkere pagina’ s uit onze geschiedenis. In totaal vielen er naar schatting 9 miljoen slachtoffers tijdens de Groote Oorlog. Deze oorlog kostte aan 70.000 Belgen het leven, waarvan 42.000 soldaten en 28.000 burgers. De eerste maanden waren het dodelijkst, 52% van de burgerslachtoffers viel in de eerste anderhalve maand bij represailles. Er werden 70.000 huizen verwoest en 200.000 zwaar beschadigd. Ook 120.000 hectare landbouwgrond werd verwoest.
Begin augustus 1914 werd het Belgische 22ste Linieregiment naar deze regio gestuurd en lagen deze soldaten in Bunsbeek en omstreken. Het 22ste Linieregiment bestond uit 41 officieren en 2.182 soldaten, en richtte meerdere grote en kleine wachtposten, zogenaamde “Grandes Gardes en Petit Posts” op. De wachtpost in Schaffelberg GG3 en de wachtpost GG4 op het kruispunt van de Velp op de steenweg Tienen-Diest waren elk met enkele tientallen soldaten de belangrijkste verdedigingsposten in Bunsbeek. Vooral de locatie in Schaffelberg werd strategisch gekozen, omdat men van daaruit een goed zicht had op de komst van de Duitse troepen vanuit Oplinter. Tegenover hen stonden Duitse soldaten van de 6de Divisie van het 3de Legerkorps, de 35ste Brigade en een deel van het 31ste Infanterieregiment. Ruim 16.000 Duitse manschappen tegenover 2.223 Belgische soldaten.
Dinsdag 18 augustus 1914 was een snikhete dag, toen op de middag op Schaffelberg de strijd losbarstte tussen het Belgische leger en het oprukkende Duitse leger. Het waren in Bunsbeek heel hevige gevechten met heel wat slachtoffers, maar de Duitse overmacht van 7 tegen één was te groot en om 15u 30 werd Schaffelberg ingenomen door de Duitsers, nadat er 30 Belgische soldaten sneuvelden en er vele gekwetsten vielen. Die dag sneuvelden in deze streek maar liefst 1.250 soldaten en 23 officieren of de helft van het Belgische 22ste Linieregiment. De 30 Belgische soldaten die in Bunsbeek sneuvelden, werden in een massagraf onder de Grote Linde in de Lindestraat in Bunsbeek begraven.
De drieste balans van 18 en 19 augustus 1914
Voor ons kleine dorp was de balans van de eerste oorlogsdagen op 18 en 19 augustus 1914 zeer groot. Naast de gesneuvelde Belgische soldaten werden er in Bunsbeek door de Duitsers ook 5 burgers doodgeschoten, maar liefst 20 huizen in brand gestoken, de kapel op Boeslinter werd afgebrand en ruim 126 woningen werden geplunderd. Vijf ondergedoken Belgische soldaten werden op 19 augustus 1914 in een tuin in Bunsbeek overmeesterd en gedood, maar twee gewonde soldaten die verzorgd werden in de pastorij (foto 2) bleven gespaard. Dit ontdekten we uit brieven en verslagen van de toenmalige dorpspastoor Cornelius Segers (foto 1) van de Sint-Quirinusparochie van Bunsbeek.
In deelgemeente Kapellen werden er door de Duitsers twee burgers gedood, 4 woningen en een windmolen in brand gestoken.
In Attenrode-Wever werden op 19 augustus 1914, na een treffen van een Belgische achterwacht te Attenrode met Duitse Ulanen, 2 Belgische soldaten gedood. Hierna werden door de Duitsers 6 onschuldige burgers gefusilleerd en staken ze uit vergelding 19 huizen in brand. Onder de burgerslachtoffers viel ook schepen Lambert Vanstockstraeten (foto 2) van de gemeente Attenrode-Wever. Uit onder andere verslagen van de dorpspastoor Frère van Wever en Vermeulen van Attenrode ontdekten we wat er die zwarte woensdag 19 augustus 1914 in Attenrode-Wever gebeurd was.
De bevrijding van ons dorp
Op het einde van de oorlog in de laatste weken bij de terugtrekking kwamen er alle dagen nieuwe Duitse soldaten te liggen in de huizen van de mensen, de pastorij en de kerk. In de nacht van 18 november 1918 hebben er zelfs 150 Duitse soldaten op terugtocht in de kerk gelegen. Op donderdagnamiddag 21 november 1918 zijn de laatste Duitse soldaten vertrokken en ’s anderdaags waren de Belgische soldaten al daar.
Wij herdenken alle onschuldige burgerslachtoffers en in het bijzonder onze inwoners:
Schepen Lambertus Vanstockstraeten (1854- 1914), Petrus Wertoy (1894 – 1917), Gustavus Gooris (1850 – 1914), Josephus Swillen (1900 – 1914), Josephus Van Goidsenhoven (1848 – 1914), Joannes Dormaels (1839 – 1914), Frederik Deprez (1840 – 1914), Hendrik Smolders (1894 – 1914), Lodewijk Depre (1875 – 1914), Joannes Laermans (1862 – 1917), Eduard De Groodt (1888 – 1914) , Petrus Laermans (1878 – 1914), Julianus Degroot (1853 – 1914), Ernest Arnauts (1878 – 1914), Gustavus Trompet (1867 – 1914) en Maria Rondas (1835 – 1914).